Szacowany czas czytania: 5 minut
Masz cukrzycę? Zadbaj o swoje kości! O wpływie hiperglikemii na układ szkieletowy
Prognozuje się, że do 2045 roku na świecie żyć będzie 700 mln osób chorych na cukrzycę (ang. diabetes mellitus, DM). Obecnie cierpi na nią 463 mln osób, a w Polsce 2,3 mln [1]. Liczby te nie maleją. Dlatego właśnie warto wiedzieć, czym jest cukrzyca i jak wpływa na układ szkieletowy.
Wszystko zaczyna się od cukrzycy - jakie są jej typy?
Pojęcie cukrzyca jest stosunkowo szerokie i obejmuje grupę chorób metabolicznych charakteryzujących się podwyższonym stężeniem cukru (hiperglikemią) wynikającym z defektu wydzielania lub działania hormonu zwanego insuliną [2]. Do dwóch najczęstszych typów cukrzycy zaliczamy:
- cukrzycę typu 1 - spowodowaną zniszczeniem komórek β trzustki przez proces autoimmunologiczny (w większości przypadków - nasz własny układ odpornościowy zaczyna atakować w tym wypadku trzustkę) lub nieustalony, który zwykle prowadzi do bezwzględnego niedoboru insuliny (chory wymaga jej podawania do końca życia), zapoczątkowany działaniem czynników wyzwalających (środowiskowych) u osób z predyspozycją genetyczną. Cukrzyca typu I jest rozpoznawana najczęściej u dzieci [2].
- cukrzycę typu 2 - która jest najczęstszą postacią tej choroby (ok. 80%). Powoduje ją postępujące upośledzenie wydzielania insuliny w warunkach, gdy komórki są na jej działanie oporne. Może być uwarunkowana genetycznie, ale decydującą rolę odgrywają czynniki środowiskowe (otyłość, szczególnie brzuszna i mała aktywność fizyczna). Istotny wpływ na rozwój cukrzycy typu II ma nadmiar tkanki tłuszczowej trzewnej, również u osób bez otyłości definiowanej na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI) [2].
Przewlekła hiperglikemia w cukrzycy powoduje uszkodzenie, zaburzenie czynności i niewydolność różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, ale również układu szkieletowego.
Zobacz także:
Jak żyć z cukrzycą? Dieta dla cukrzyków
Cukrzyca w pytaniach i odpowiedziach - poradnik dla pacjentów
Powikłania cukrzycy – dlaczego nie bagatelizować tej choroby
Epidemiologia - czy choroby układu szkieletowego u osób z cukrzycą są częste?
Złamanie osteoporotyczne lub przeciążeniowe to takie, do którego dochodzi przy upadku z własnej wysokości lub podczas wykonywania codziennych czynności, które u zdrowego człowieka nie wywołałyby przerwania ciągłości tkanki kostnej. Złamania tego typu są powszechnym problemem zdrowotnym zarówno w typie 1, jak i w typie 2 cukrzycy. Szacuje się, że częstość występowania złamań szyjki kości udowej u pacjentów z cukrzycą typu 1 (T1DM) jest sześciokrotnie wyższa niż w populacji ogólnej. Podobnie złamania bliższego końca kości udowej (potocznie nazywane złamaniem biodra) są 2,5-krotnie częstsze w przypadku pacjentów z cukrzycą typu 2 (T2DM) [3]. Zauważa się, że w przypadku osób z cukrzycą złamania przeciążeniowe częściej dotyczą złamań w obrębie kości udowej niż kręgosłupa [4].
Złamania u osób z cukrzycą - jaka jest ich przyczyna?
Tak jak w przypadku powstawania dwóch głównych typów cukrzycy istnieją zauważalne różnice, tak samo można je dostrzec w przypadku przyczyn złamań osteoporotycznych u osób chorych na DM. Czym spowodowane są złamania przeciążeniowe w cukrzycy?
Cukrzyca typu 1 (T1DM)
Główną przyczyną złamań osteoporotycznych w T1DM jest zmniejszenie szczytowej masy kostnej z powodu niedoboru insuliny i insulinopodobnych czynników wzrostu. Prowadzi to do zahamowania szeregu procesów metabolicznych kości, które wpływają na zahamowanie rozwoju tkanki kostnej, czy też utrudniają przyswajanie witaminy D3, niezbędnej do prawidłowego rozwoju układu kostnego [5,6]. W związku z tym, że rozwój cukrzycy typu 1 przypada na lata dzieciństwa, chory nie osiąga odpowiedniej szczytowej masy kostnej w okresie wzrostu. Ponadto, mogąca rozpocząć się już po 20. roku życia resorpcja (zanikanie) kości, powoduje zmniejszenie ich już i tak niższej gęstości - najprawdopodobniej w związku ze złym wyrównaniem stężenia glukozy. Dodatkowo nieprawidłowo wysokiemu stężeniu cukru w organizmie towarzyszy nadmierna utrata wapnia z moczem, który również jest niezbędny do prawidłowego rozwoju układu szkieletowego [7].
Cukrzyca typu 2 (T2DM)
Złamania osteoporotyczne w przypadku cukrzycy typu 2 mają nieco inną przyczynę. Zmiany kostne w T2DM są związane z otyłością i hiperglikemią, które są jednymi z przyczyn jej wystąpienia. W tym przypadku obecność otyłości i hiperglikemii wpływa na proces niszczenia tkanki kostnej za pośrednictwem osteoklastów, komórek odpowiedzialnych w organizmie za przebudowę kości [6]. W organizmie kumulują się zaawansowane produkty końcowe przemiany cukrów, a szereg innych procesów prowadzi do tłumienia przebudowy kości. U osób chorych na cukrzycę typu 2 w badaniu gęstości układu szkieletowego stwierdza się często większą gęstość kości w porównaniu z osobami zdrowymi, ale mimo to w tej populacji pacjentów częstość złamań jest około dwukrotnie większa. Wciąż poszukuje się szczegółowego wyjaśnienia tego procesu, ale uważa się, że jest to związane z gorszą jakością tkanki kostnej [7].
Lepiej zapobiegać niż leczyć - wsparcie układu szkieletowego w cukrzycy
Ogólne zasady postępowania w osteoporozie w przebiegu cukrzycy obejmują przede wszystkim dobrą kontrolę glikemii, utrzymywanie “cukrów” na stałym, odpowiednim i zaleconym przez lekarza poziomie oraz profilaktykę hipoglikemii i upadków. Warto zwrócić uwagę na to, że hipoglikemia może być dla chorego równie niebezpieczna co hiperglikemia, ponieważ stanowi bezpośrednie zagrożenie życia i predysponuje do upadku, który w przypadku osteoporozy wiąże się z dużym ryzykiem złamania. Pacjentom chorującym na cukrzycę i osteoporozę zaleca się również utrzymanie odpowiedniej aktywności fizycznej w celu poprawy ogólnej siły mięśni i kości.
W kontekście dbania o układ szkieletowy nie można również pominąć odpowiedniej diety i suplementacji witaminy D. Zażywanie preparatów z witaminą D jest zalecane u pacjentów, którzy odbudowują układ szkieletowy, a dawka powinna zostać skonsultowana z lekarzem na podstawie ostatnich badań oraz stanu chorego.
Podsumowanie
Liczba chorych z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej rośnie w szybkim tempie. Być może ten problem nie dotyczy Ciebie osobiście, ale na pewno znasz choć jedną osobę, która choruje na cukrzycę. Jak w przypadku każdej choroby i w tym dobrze jest wiedzieć, jak dbać o siebie, aby do niej nie dopuścić - w przypadku cukrzycy typu 2, lub jak zapobiegać jej powikłaniom - w przypadku cukrzycy typu 1, również tym dotyczącym układu szkieletowego.
Referencje:
1. International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas, 9th edn. Brussels, Belgium: 2019. Available at: https://www.diabetesatlas.org
2. Interna Szczeklika 2021
3. Janghorbani M, Feskanich D, Willett WC, Hu F. Prospective study of diabetes and risk of hip fracture: The Nurses’ Health Study. Diabetes Care 2006; 29 : 1573-8.
4. Ahmed LA, Joakimsen RM, Berntsen GK, Fønnebø V, Schirmer H. Diabetes mellitus and the risk of non-vertebral fractures: The Tromsø study. Osteoporos Int 2006; 17 : 495-500.
5. Hampson G, Evans C, Petitt RJ, Evans WD, Woodhead SJ, Peters JR, et al. Bone mineral density, collagen type 1 alpha 1 genotypes and bone turnover in premenopausal women with diabetes mellitus. Diabetologia 1998; 41 : 1314-20. 17.
6. Jackuliak P, Payer J. Osteoporosis, fractures, and diabetes. Int J Endocrinol 2014; 2014 : 820615.
7. https://www.mp.pl/cukrzyca/powiklania/88261,cukrzyku-nie-daj-sie-zlamac (ostatni dostęp:26.08.2022 r.)