Powikłania cukrzycy – dlaczego nie bagatelizować tej choroby

Kiedy występują powikłania cukrzycy?

Dobra kontrola choroby w przypadku cukrzycy oznacza utrzymywanie optymalnych poziomów glukozy we krwi (glikemii) przez większość czasu. Celem powinno być utrzymanie wskaźnika hemoglobiny glikowanej - HbA1c poniżej 7%, jednak w szczególnych przypadkach wartość ta może być inna. Hemoglobina glikowana jest wskaźnikiem świadczącym o poziomie glukozy we krwi w ciągu ostatnich 3 miesięcy, jest więc znacznie bardziej dokładna w całościowej ocenie kontroli choroby niż pojedyncze pomiary glikemii. HbA1c 7% odpowiada średniemu stężeniu glukozy w osoczu 154 mg/dl, dlatego powinno dążyć się do glikemii na czczo i przed posiłkami <130 mg/dl, a glikemii poposiłkowej <180 mg/dl [1]. W przypadku niestosowania się do zaleceń lekarskich, niekontrolowana choroba, jak już wspomniano, będzie prowadziła do powikłań.

W jaki sposób dochodzi do powikłań cukrzycy?

Stale podwyższone stężenie glukozy we krwi prowadzi do szeregu niepożądanych reakcji biochemicznych. Jedną z nich jest glikacja białek i lipidów, która prowadzi do powstawania zaawansowanych końcowych produktów glikacji (Advanced glycation end products - AGEs). W prostszych słowach oznacza to połączenie się glukozy z np. białkiem, co niekorzystnie wpływa na jego funkcje. Proces ten prowadzi do naruszenia prawidłowej struktury i funkcji naczyń krwionośnych i przyspiesza włóknienie tkanki sercowej, skutkując powikłaniami cukrzycy o charakterze naczyniowym [2]. 

W powstawaniu przewlekłych powikłań cukrzycy bierze również udział stres oksydacyjny, który zwiększa się pod wpływem hiperglikemii. Powoduje on nasilenie procesów zapalnych w organizmie, dysfunkcję naczyń krwionośnych, przerost mięśnia sercowego i jego włóknienie, co w konsekwencji prowadzi do dysfunkcji rozkurczowej serca. W dalszej kolejności może dochodzić nawet do niewydolności serca [2]. 

Jakie są przewlekłe powikłania cukrzycy?

Długotrwałe powikłania cukrzycy są, jak już wspomniano, efektem utrzymującej się hiperglikemii. Można podzielić je na kilka grup:

• powikłania mikroangiopatyczne (związane z uszkodzeń małych naczyń) - retinopatia cukrzycowa, nefropatia cukrzycowa;
• powikłania makroangiopatyczne (związane z uszkodzeniem naczyń o dużym i średnim kalibrze) - przyspieszony rozwój miażdżycy i powikłań sercowo-naczyniowych;
• powikłania neuropatyczne (związane z uszkodzeniem nerwów) - neuropatia cukrzycowa (czuciowo-ruchowa i autonomiczna), upośledzenie ruchów gałki ocznej (mononeuropatia nerwu czaszkowego III, IV lub VI) [3]. 

Do charakterystycznych powikłań cukrzycy zaliczamy również zespół stopy cukrzycowej (który jest spowodowany neuropatią, makro- i mikroangiopatią). Konsekwencjami hiperglikemii mogą być także nawracające zakażenia dróg moczowych, zaćma, zaburzenia refrakcji, jaskra wtórna oraz powikłania kostne, stawowe i skórne (również związane z większą skłonnością do zakażeń) [3]. 

Wpływ powikłań cukrzycy na zdrowie

Co właściwie oznaczają dla zdrowia wszystkie te powikłania? Czy jest się czego obawiać? Niestety, odpowiedź brzmi – tak. Pomimo tego, że wczesne etapy choroby przebiegają prawie bezobjawowo i bezboleśnie, grożą rozwinięciem nieprzyjemnych, a niekiedy groźnych powikłań.

Jednym z nich jest upośledzenie czucia spowodowane neuropatią, które może skutkować bezbólowym przebiegiem zespołów miażdżycowych (np. zawału serca lub niedokrwienia kończyn dolnych). Utrudnia to diagnozę i szybkie wdrożenie leczenia [3]. 

Zaburzenia czucia w obrębie kończyn przyczyniają się również do powstawania stopy cukrzycowej. Ze względu na procesy miażdżycowe, tkanki stóp są niedokrwione, a chory nie odczuwa bólu z powodu neuropatii. Sprawia to, że może nie czuć otarć i ran powstających na stopach, które trudno się goją i mają skłonność do nadkażeń bakteryjnych. W ciężkich przypadkach może dochodzić do martwicy tkanek wymagającej zaopatrzenia chirurgicznego, a w skrajnych sytuacjach nawet amputacji [3]. 

Cukrzyca jest udokumentowanym czynnikiem ryzyka rozwoju miażdżycy, która leży u podłoża chorób sercowo-naczyniowych. Warto zaznaczyć, że osoby chorujące na cukrzycę typu 2 zazwyczaj mają również inne zaburzenia metaboliczne, takie jak hipercholesterolemia, czy dyslipidemia aterogenna, a w niektórych przypadkach dochodzi do rozwinięcia pełnego zespołu metabolicznego. Jego składowymi są: 

• zwiększony obwód talii (zwykle występujący wraz z nadmierną masą ciała), 
• wysokie stężenie trójglicerydów, 
• obniżone stężenie cholesterolu HDL, 
• nadciśnienie tętnicze,
• stan przedcukrzycowy, bądź cukrzyca [4]. 

Przewlekłym powikłaniem cukrzycy, którego przebieg jest skryty i nieodczuwalny przez pacjenta, jest nefropatia cukrzycowa. W chwili obecnej stanowi ona najczęstszą przyczynę schyłkowej niewydolności nerek [5]. Powikłanie to niesie za sobą poważne implikacje zdrowotne i może być wskazaniem do dializoterapii. 

Powikłania cukrzycy - najważniejsze informacje

Przewlekła hiperglikemia niekorzystnie wpływa na funkcje poszczególnych tkanek, powoli prowadząc do nieodwracalnych skutków. Tempo rozwijania się powikłań cukrzycy zależy od kontroli choroby, dlatego tak ważne jest dążenie do wyrównania metabolicznego. Cukrzyca przede wszystkim zwiększa ryzyko sercowo-naczyniowe, a także prowadzi do upośledzenia funkcji nerek. Utrzymywanie glikemii na optymalnym poziomie (wyrażone przez HbA1c <7%) pozwala na spowolnienie postępów choroby i zmniejszenie ryzyka zagrażających życiu powikłań cukrzycy.

Referencje:

1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2021. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia praktyczna 2021, tom 10, nr 1.
2. Yang P, Feng J, Peng Q, Liu X, Fan Z. Advanced Glycation End Products: Potential Mechanism and Therapeutic Target in Cardiovascular Complications under Diabetes. Oxid Med Cell Longev. 2019;2019:9570616. Published 2019 Dec 6. doi:10.1155/2019/9570616
3. Sieradzki J, Płaczkiewicz-Jankowska E. Przewlekłe powikłania cukrzycy. Zaburzenia gospodarki węglowodanowej. Interna Szczeklika 2021. Medycyna Praktyczna, Kraków 2021
4. Sieradzki J, Płaczkiewicz-Jankowska E. Zespół metaboliczny. Zaburzenia gospodarki węglowodanowej. Interna Szczeklika 2021. Medycyna Praktyczna, Kraków 2021
5. Sieradzki J. Diabetologia – postępy 2020/2021. Med. Prakt., 2021; 7-8: 49–59