Objawy alarmowe nowotworów u dzieci - na co szczególnie zwrócić uwagę?

Nowotwór jest chorobą spowodowaną niekontrolowanym podziałem własnych komórek organizmu. Wyróżnia się nowotwory łagodne, złośliwe ( potocznie nazywane rakami) i miejscowo złośliwe. Warto zaznaczyć, że rak to węższe pojęcie, oznaczające nowotwór złośliwy wywodzący się z tkanki nabłonkowej -  istnieje wiele rodzajów nowotworów, a ich podział i nazewnictwo określa się na podstawie pochodzenia tkankowego guza. I tak, nowotwory wywodzące się z komórek krwiotwórczych określa się mianem białaczki lub chłoniaka, te pochodzące z komórek barwnikowych (melanocytów) nazywamy czerniakiem, a nowotwory złośliwe pochodzące z tkanki mezenchymalnej to mięsaki [1]. Więcej podstawowych informacji na temat nowotworów znajdziesz tutaj.

Nowotwory u dzieci

Nowotwory u dzieci są jedną z głównych przyczyn zgonu w tej grupie wiekowej [2]. W większości krajów Europy stawia się ok. 120 - 160 nowych rozpoznań na milion dzieci [3]. Skuteczność leczenia w dużej mierze zależy od postawienia wczesnej diagnozy i szybkiego wdrożenia odpowiedniego postępowania. Pozytywną wiadomością jest to, że w krajach wysoko rozwiniętych 80% dzieci zostaje całkowicie wyleczonych [2].

Przyczyny nowotworów

Bezpośrednią przyczyną nowotworu złośliwego jest taka mutacja DNA komórki, która pozwala na jej niekontrolowane podziały, a następnie inwazję otaczających tkanek, a ostatecznie także przerzuty. Wśród dorosłych można wymienić wiele czynników, związanych ze stylem życia, dietą lub dziedzicznymi mutacjami genetycznymi, które zwiększają ryzyko zachorowania na nowotwór. Zupełnie inaczej jest w przypadku dzieci. Nie określono jeszcze konkretnych przyczyn rozwoju większości nowotworów występujących w tej grupie wiekowej [2].

Najczęstsze nowotwory u dzieci

Do nowotworów najczęściej występujących wśród małych pacjentów zalicza się [3,4]:

• Białaczki - Stanowią one aż 28% wszystkich nowotworów diagnozowanych w tej grupie wiekowej. Wywodzą się z macierzystych komórek krwiotwórczych, z których w prawidłowych warunkach powstają m.in. krwinki czerwone i białe. 
• Guzy ośrodkowego układu nerwowego - Drugie co do częstości występowania u dzieci.
• Chłoniaki - Kolejna grupa, wywodząca się z komórek układu chłonnego, czyli dotycząca białych krwinek, a dokładniej jednej jej grupy - limfocytów i ich prekursorów. Najczęściej wiążą się z niebolesnym powiększeniem węzłów chłonnych.
• Mięsaki kości - osteosarcoma i mięsak Ewinga - Najczęściej występują u starszych dzieci i nastolatków, zwykle zajmują okolice dużych stawów, np.: kolana.
• Rhabdomyosarcoma, czyli mięśniakomięsak - Wywodzi się z komórek, które w prawidłowych warunkach tworzą komórki mięśni szkieletowych.

Pozostałe nowotwory charakterystyczne dla wieku dziecięcego to [3,4] neuroblastoma, guz Wilmsa i retinoblastoma. Są to guzy które rozwijają się kolejno z niedojrzałych komórek nerwowych, przetrwałej tkanki płodowej w nerce i komórek siatkówki. Prawie nie występują u dzieci powyżej 10 roku życia, natomiast są najczęstszymi nowotworami rozpoznawanymi u niemowląt [3,4].

Objawy nowotworu u dzieci

Wczesne objawy nowotworów są zwykle mało specyficzne i mogą także występować w przebiegu wielu innych, częstszych chorób [5]. Jednak nawracająca i nieustępująca gorączka, utrata lub brak przyrostu masy ciała czy silne, długotrwałe bóle głowy powinny zapalić lampkę ostrzegawczą [2]. Inne objawy, które powinny sprowokować kontakt z lekarzem, to [5,6]: 

• bladość;
• zmniejszona tolerancja wysiłku;
• łatwe siniaczenie lub krwawienia;
• często nawracające, nasilone infekcje - ten i powyższe objawy mogą sugerować zaburzenia tworzenia komórek krwi, co zdarza się najczęściej w przebiegu białaczki;
• bóle kostne - 20% dzieci z białaczką zgłasza rozlane bóle kostne; w przebiegu mięsaków kości bóle są zlokalizowane, mogą nasilać się w nocy lub przebiegać z obrzękiem czy zaczerwienieniem okolicy;
• niebolesne powiększenie węzłów chłonnych;
• nagłe powiększenie obwodu brzucha - może wskazywać na rozwijający się wewnątrz guz;
• nieustępujące nudności; 
• wymioty bez nudności, zwłaszcza poranne; 
• bóle głowy - wybudzające w nocy, najsilniejsze nad ranem, ulegające poprawie po epizodzie wymiotów;
• nagły zez lub pogorszenie widzenia;
• biały odblask źrenicy.

Wymienione objawy nie występują razem u jednego pacjenta. Zależą one od rodzaju nowotworu, a także wieku dziecka. Pojawienie się nawet jednego z nich może być podstawą do konsultacji lekarskiej. 

Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie znacznie zwiększają jego skuteczność. Dla przypomnienia, w krajach rozwiniętych aż 80% dzieci zostaje całkowicie wyleczonych. Istnieje wiele metod prowadzenia terapii w onkologii - więcej o sposobach leczenia i o tym, że diagnoza nowotworu nie jest zawsze równoznaczna z chemioterapią przeczytasz tutaj.

Referencje:

1. https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/informacje/61208,nowotwor (ostatni dostęp 27.12.2021)
2. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cancer-in-children (ostatni dostęp 27.12.2021) 
3. https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.71.13.1. (ostatni dostęp 28.12.2021) 
4. https://www.cancer.org/cancer/cancer-in-children/types-of-childhood-cancers.html (ostatni dostęp 28.12.2021)
5. Barbel, Paula PhD, RN, PNP; Peterson, Kathleen PhD, RN, PNP-BC Recognizing subtle signs and symptoms of pediatric cancer, Nursing: April 2015 - Volume 45 - Issue 4 - p 30-37 doi: 10.1097/01.NURSE.0000461852.18315.b5
6. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/choroby-krwi/152193,nowotwory-u-dzieci-bialaczki-i-chloniaki (ostatni dostęp 28.12.2021)