Szacowany czas czytania: 6 minut
Eozynofilie
Informacje podstawowe
Eozynofilia to sytuacja, w której dochodzi po podwyższenia liczby eozynofilów we krwi obwodowej. Eozynofile, czyli granulocyty kwasochłonne, to jedne z komórek układu odpornościowego. Ich nazwa pochodzi od greckiego słowa eosinē, czyli „różowy”, który to kolor eozynofile przyjmują po wybarwieniu eozyną (specjalistyczny barwnik używany w procesie przygotowywania preparatów komórek i całych tkanek do badania pod mikroskopem). Wraz z wyszczególnionymi w standardowej morfologii krwi obwodowej granulocytami obojętnochłonnymi (neutrofilami), granulocytami zasadochłonnymi (bazofilami), limfocytami oraz monocytami stanowią główne komórki układu odpornościowego.
Zależnie od stopnia podwyższenia liczby eozynofilów wyróżnia się eozynofilię:
- łagodną (500–1500/μl),
- umiarkowaną (> 1500/μl i ≤ 5000/μl),
- ciężką (> 5000/μl).
W warunkach prawidłowych eozynofile produkują cytokiny, czyli substancje odpowiedzialne za wywoływanie i utrzymywanie stanu zapalnego. Są one konieczne do zabijania bakterii, wirusów i pasożytów, niszczenia komórek nowotworowych oraz regulacji działania innych komórek układu odpornościowego. Eozynofile mogą jednak wywoływać również niekorzystne efekty, takie jak udział w rozwoju różnego rodzaju alergii, w tym astmy oskrzelowej.
Na wstępie warto wspomnieć o terminie „hipereozynofilia”, oznaczającym liczbę eozynofilów > 1500/μl i/lub sytuację, w której komórki kwasochłonne odkładają się w tkankach (w których w warunkach prawidłowych nie występują!). Dodatkowym terminem jest „zespół hipereozynofilowy”, kiedy to zdeponowane w tkankach i narządach eozynofile powodują ich uszkodzenie i niewydolność. Sytuacje te, mimo że niebezpieczne i poważne, są znacznie rzadsze niż „proste” podwyższenie liczby eozynofilów w morfologii krwi obwodowej, które towarzyszy łagodnym reakcjom alergicznym oraz zakażeniom.
Sytuacją przeciwną do eozynofilii jest eozynopenia, czyli niedobór eozynofilów. Definiuje się ją jako liczbę granulocytów kwasochłonnych < 50/μl. Wśród przyczyn eozynopenii wymienia się początkową fazę zakażenia (bakteryjnego, wirusowego lub grzybiczego, które wraz z czasem trwania najczęściej prowadzi do eozynofilii!) i nadmiar glikokortykosteroidów (tak zwanych sterydów). Nadmiar ten może wynikać z nadczynności kory nadnerczy (narząd produkujący glikokortykosteroidy), przyjmowania glikokortykosteroidów w celu leczenia innych chorób (np. autoimmunologicznych), ale również w przewlekłym stresie. Do eozynopenii może również dojść na skutek przebytej radioterapii oraz wtórnie do przyjmowanych leków (taka informacja powinna być zawarta w ulotce zażywanego preparatu).
Przyczyny eozynofilii
Do najczęstszych przyczyn eozynofilii należą choroby alergiczne, takie jak:
- alergie kontaktowe – objawiające się zwykle zmianami skórnymi – pokrzywką, obrzękami, grudkami i zaczerwienieniami,
- alergie wziewne – pod postacią: alergicznego zapalenia spojówek charakteryzującego się zaczerwieniem i łzawieniem, kataru siennego, kaszlu, a w cięższych przypadkach duszności,
- alergie pokarmowe – związane z bólami brzucha, biegunką, występowaniem śluzu i krwi w kale, ale również nasilonych zmian skórnych, obrzęku dróg oddechowych, duszności i „zapaści”, jak w znanej większości osób alergii na orzeszki ziemne.
Kolejną dużą i częstą grupą chorób powodujących podwyższenie liczby eozynofilów są choroby pasożytnicze, takie jak: owsica, glistnica, włośnica, bąblowica i wiele innych.
Do rzadszych przyczyn eozynofilii zaliczyć można choroby autoimmunologiczne, szczególne rodzaje zapaleń oskrzeli i płuc, zapalenia naczyń, nietypową reakcję na leki przyjmowane z innych przyczyn oraz nowotwory.
Epidemiologia eozynofilii
Ze względu na zwykle przejściowy charakter eozynofilii oraz często jej bezobjawowy przebieg nie ma danych mówiących o częstości jej występowania w populacji. Nie ulega jednak wątpliwości, że z uwagi na mnogość przyczyn eozynofilii, która pojawia się jako reakcja obronna organizmu, jest to zjawisko częste i może zostać uwidocznione u licznych pacjentów, nawet bez objawów chorobowych.
Objawy eozynofilii
Najczęściej w momencie stwierdzenia podwyższonej liczby eozynofilów chorzy nie mają żadnych dolegliwości, a nieprawidłowość wykrywana jest przypadkowo! Jeśli jednak objawy występują, mogą one dotyczyć większości układów i narządów, a stopień ich nasilenia jest zależny od zaawansowania choroby wywołującej eozynofilię.
Zwykle występują objawy ze strony skóry pod postacią jej zaczerwienienia, obrzęku, ale również rozsianych zmian, takich jak bąble pokrzywkowe, grudki i guzki podskórne oraz często nasilony świąd. Wśród objawów neurologicznych wymienić można zmiany zachowania, zaburzenia pamięci oraz objawy polineuropatii obwodowej (na przykład uczucie rwania, ciągnięcia, gorąca lub zimna, „wbijania igieł” w obrębie kończyn). Objawy ze strony układu oddechowego i krążenia obejmują przewlekły, suchy kaszel, duszność, męczliwość, kołatanie serca. Ze strony przewodu pokarmowego można spodziewać się bólu brzucha, w tym w obrębie żołądka, w prawym podżebrzu (w przypadku zapalenia pęcherzyka żółciowego) oraz biegunek. Pacjenci mogą skarżyć się również na ogólne osłabienie, zmęczenie, podwyższoną temperaturę ciała, nadmierne pocenie, spadek apetytu i ubytek masy ciała, bóle mięśni i stawów.
Jak wynika z powyższego opisu, mnogość objawów eozynofilii jest bardzo duża, choć występują one najczęściej przy znacznym podwyższeniu stężenia granulocytów kwasochłonnych.
Leczenie eozynofilii
Eozynofilia w większości przypadków jest zjawiskiem wtórnym do innego procesu chorobowego toczącego się w organizmie, w związku z tym jej leczenie obejmuje przede wszystkim poszukiwanie i leczenie choroby podstawowej. Może to być odpowiednio leczenie przeciwalergiczne, przeciwpasożytnicze, leczenie zakażeń bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych, leczenie przeciwnowotworowe oraz leczenie przeciwzapalne chorób autoimmunologicznych. Szczególną przyczyną eozynofilii jest przewlekła białaczka eozynofilowa, w której dochodzi do niekontrolowanego wzrostu liczby eozynofilów – wówczas eozynofilia „sama w sobie” staje się chorobą, a nie tylko objawem i podstawą leczenia jest terapia hematologiczna.
Profilaktyka eozynofilii
Profilaktyka eozynofilii obejmuje przede wszystkim profilaktykę chorób ją wywołujących. Składają się na nią:
- unikanie czynników wywołujących alergie, czyli alergenów (pyłków roślin, sierści zwierząt, kurzu, detergentów, uczulających pokarmów itd.),
- unikanie zakażeń poprzez zachowywanie higieny osobistej – regularne mycie rąk, szczególnie przed posiłkami, mycie żywności oraz jej termiczne przetwarzanie (głównie w przypadku produktów pochodzenia zwierzęcego), unikanie spotkań z osobami z cechami infekcji.
W razie pojawienia się eozynofilii wskazany jest kontakt z lekarzem w celu poszukiwania jej przyczyn, a następnie, zależnie od znalezionej przyczyny, wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Piśmiennictwo
- Bochner BS. Eosinophils: Biological properties and role in health and disease. Clin Exp Allergy 2009; 39(7): 881–890.
- Gajewski P (red.). Interna Szczeklika 2021. Medycyna Praktyczna, Kraków 2021.
- Valent P, Klion AD, Horny HP i wsp. Contemporary consensus proposal on criteria and classification of eosinophilic disorders and related syndromes. J Allergy Clin Immunol 2012; 130(3): 607–612.e9.